Bi Hài Kịch BÃO TỐ Của William Shakespeare
Phạm Văn Tuấn
1/ Các nhân vật và vài chi tiết.
Loại truyện: bi hài kịch hay chuyện
tình.
Thời điểm: Thế kỷ 15.
Địa điểm: một hòn đảo giữa biển khơi.
Lần đầu tiên trình diễn: 1611.
Lần đầu tiên xuất bản: 1623.
Các nhân vật chính:
Prospero: bá tước chính thức của kinh
thành Milan;
Miranda: con gái của Prospero;
Ariel: thần linh, phục tùng
Prospero;
Caliban: nô lệ của Prospero;
Antonio: bá tước của kinh thành Milan,
em của Prospero;
Alonso: vua của xứ Naples;
Ferdinand: con trai của Alonso;
Sebastian: em của Alonso;
Gonzalo: nhà triết học đã cứu sống
Prospero và Miranda.
2/ Cốt truyện.
|
| Prospero và Miranda |
Vào một đêm tối đen, Antonio đã mở
cổng thành cho lực lượng của vua Alonso lẻn vào. Prospero và đứa con gái nhỏ
Miranda được đưa đi trốn bằng một con thuyền mỏng manh, rò nước. Trong cảnh
bất hạnh này, hai cha con Prospero còn gặp được một điều may mắn là một người
bạn của bá tước đã bí mật lén dấu trong thuyền không những thức ăn, nước uống
mà cả quần áo đẹp và một quyển sách pháp thuật.
Hai cha con gặp nạn này đã trôi giạt
trên biển khơi trong nhiều ngày nóng nực và nhiều đêm tối đen và trong cảnh
huống cô đơn này, chỉ có nụ cười thơ ngây của Miranda là khiến cho bá tước
Prospero không bị tuyệt vọng. Rồi cuối cùng vào một buổi chiều, ngọn gió lành
đã đưa con thuyền mỏng manh giạt vào một hòn đảo xa lạ, nhiều ma quái.
.jpg/1024px-Ariel_(Fuseli%2C_c.1800-1810).jpg)
|
| Ariel |
Ngay lập tức trong không gian gần đó
hiện ra một thần linh. Prospero ra lệnh:
- “Hãy nói đi, thần linh, cho ta biết tên và tại sao mi bị vướng mắc vào
nơi này”.
Thần linh lấy hơi, vươn mình lên khoảng không rồi nói:
- “Tôi là Ariel, bị cột vào thân cây này do mụ phù thủy tên là Sycorax khi
tôi từ chối làm điều ác theo lệnh của mụ ta. Sau đó không lâu, mụ ta qua
đời, để lại tôi vướng mắc vào cạm bẫy này trong 12 năm rồi”.
Prospero nói:
-
“Ta thả mi ra nhưng mi có sẵn lòng phục vụ ta không? Mi sẽ thấy rằng ta
không bắt mi phải làm các điều độc ác”.
Ariel đồng ý làm theo lời đòi hỏi của bá tước và được giải thoát khỏi thân cây
thông nhưng ngay sau đó, xuất hiện một con quỷ dị hình, lông lá đây mình, gầm
rú trong đêm tối.
|
| Caliban |
- “Quái vật, dừng lại!”,
rồi trong ánh sáng yếu ớt, bá tước xem xét con quỷ ghê tởm này.
- “Ariel, mi biết gì về con quái vật này không?”.
Ariel nói nhỏ vào tai bá tước:
-
“Đây là đứa con của mụ phù thủy Sycorax. Mụ ta phục vụ cho chúa quỷ tên là
Setebos cho tới khi bị đuổi vì các hành động quá độc ác của mụ. Mụ Sycorax
trốn ra hoang đảo này và đẻ ra con quái vật mà ông đang nhìn thấy trước mắt.
Tên của nó là Caliban và nếu ông lưu tâm tới lời tôi cảnh cáo thì hãy quăng
nó xuống biển cho xong việc”.
Nhưng Prospero cũng là một con người bị lưu đầy nên không nỡ tâm làm điều tàn
ác như thế. Bá tước nói:
- “Để ta thử thuần hóa con vật man rợ này”.
Kể từ nay, bá tước kiêm nhà pháp thuật,
cô con gái nhỏ, thần linh Ariel và con quỷ bất hạnh sống chung tại một nơi trú
ẩn trên hòn đảo ma quái. Do sự chỉ dẫn của Caliban, Prospero đã tìm ra một
hang khá rộng, khô ráo, gồm nhiều phòng. Dùng pháp thuật, bá tước đã làm thay
đổi nơi này thành chỗ cư trú tiện nghi, an toan, để đọc sách và nuôi dạy cô
con gái.
Khởi đầu Prospero đã đối xử với con quỷ
một cách tử tế nên Caliban tỏ lòng biết ơn bằng cách cho biết nơi nào có nhiều
trái cây ngon, nơi nào chứa nước uống trong sạch. Cô gái Miranda cũng thương
hại con quỷ, đã bỏ ra nhiều thời giờ dạy nó biết nói nên sau một thời gian
Caliban có vẻ thay đổi. Nhưng sự phục thiện của con quỷ không kéo dài được
lâu, nó ghen tức với tấm lòng thương yêu mà Prospero giành cho cô con gái nhỏ,
nó định ám hại Miranda nên bị đuổi khỏi hang và bị bắt làm các công việc thấp
hèn. Vì vậy nỗi lòng oán hận bá tước trong lòng con quỷ Caliban mỗi ngày một
gia tăng.
Miranda xa lánh dần con quái vật. Với
sự che chở của Ariel, cô bé lớn dần, quen chơi đùa trên bờ biển hay chạy nhẩy
trên các tảng đá, lân la vào nơi ven rừng. Vào mỗi đêm, cô được cha dạy cách
đọc sách, được nghe kể lại nhiều câu chuyện lạ, hấp dẫn. Nhưng trong hoàn cảnh
bao che, Miranda bắt đầu cảm thấy cô đơn, cần có người bạn cùng lứa tuổi.
Trong thời gian này, bá tước Prospero tiếp tục đọc sách và tài năng pháp thuật
của ông cũng tăng thêm. Ông ta vẫn còn bị ám ảnh bởi trí nhớ về người em phản
bội và về chức quyền tại kinh thành Milan.
Sau 12 năm sống trên hoang đảo,
Miranda đã trở thành cô gái 14 tuổi xuân, xinh đẹp như một bông hồng mới nở.
Rồi vào một buổi chiều khi đang dạo chơi trên bờ biển, cô thiếu nữ nhìn thấy
một vật lạ xuất hiện ở nơi chân trời. Sau một hồi lâu, cô mới biết rằng đó là
một con tầu. Trèo lên mỏm đá cao, Miranda nhìn ra biển rộng, nhủ thầm trong
lòng lời cầu mong “con tầu ơi, hãy ghé lại nơi đây!”. Nhưng có vẻ như con tầu
đi xa dần, không hướng về hòn đảo.
 |
| Prospero dùng pháp thuật làm bão - Miranda van xin cha |
Trong lúc đang thất vọng vì bóng dáng
con tầu khuất dần nơi xa xa, bỗng một cơn bão tố lớn nổi lên. Nhiều lằn chớp
chói lòa cắt ngang bầu trời. Sóng cao đang xô đẩy con tầu chòng chành như sắp
bị lật úp. Miranda nghe được nhiều tiếng kêu than của các người trên tầu dù
cho gió mạnh gào thét. Và cô thiếu nữ cũng nghe thấy một tiếng hét khác, giận
dữ và tàn bạo, phát ra rất gần nơi cô đứng. Quay đầu lại, cô thấy cha đang
đứng trên một tảng đá cao hơn, tay cầm cây gậy pháp thuật chỉ lên trời cao,
đôi mắt dữ tợn. Miranda quỳ xuống chân của cha cô, năn nỉ
- “Cha ơi, nếu do pháp
thuật mà cha đã khiến cho nước biển nổi sóng dữ dội thì con xin cha hãy rủ
lòng nhân từ. Tâm hồn con thương xót các linh hồn bất hạnh trên con tầu kia”.
Bá tước Prospero lúc này chỉ chú tâm
vào pháp thuật, không để tâm tới cô con gái yêu. Miranda lại van xin:
- “Cha ơi,
xin đừng làm hại họ!”.
Nhà pháp thuật vẫn còn vung cây gậy, chỉ huy các trận
cuồng phong vùi dập con tầu biển xấu số. Lần thứ ba, cô gái vẫn van nài:
- “Cha
ơi, hãy tha thứ cho họ!”.
Lúc này, bá tước Prospero mới ngừng tay và nói:
“Thôi”. Ngay sau đó, mặt biển trở lại yên tĩnh. Cô gái Miranda quay sang tìm
kiếm con tầu, xem nó đã được an toàn chưa, nhưng tất cả đã biến mất.
Prospero an ủi con:
- “Đừng hoảng sợ,
cha hứa với con rằng không một ai trên con tầu đó bị tổn hại cả”.
Miranda bèn
hỏi:
- “Nhưng tại sao cha đã hành động dữ tợn như vậy?”
Bá tước đã ngập ngừng,
rồi qua tiếng thở dài, ông đã kể lại cho con gái nghe câu chuyện buồn vì bị
phản bội và bị lưu đầy.
- “Cha phải làm tất cả những gì cần làm. Do pháp thuật,
cha biết rõ ai đang ở trên con tầu kia – người em trai đã phản bội cha và nhà
vua đã đồng lõa với nó. Đây là cơ hội cha phải trả mối hận thù. Miranda thương
yêu, hãy ngủ đi con!”.
Bằng một câu thần chú, bá tước làm cho cô con gái yêu ngủ say rồi sau đó ông
gọi thần linh Ariel lại và hỏi:
- “Hãy kể cho ta nghe mọi sự việc đã qua”.
Ariel
bay trong làn gió, nói nhỏ vào tai Prospero:
- “Thưa ông chủ, tôi đã làm theo ý
muốn của ông. Tôi đã khiến cho vài người nhẩy xuống biển đang nổi sóng, vài
người khác nấp dưới sàn tầu. Nhưng tất cả đều được an toàn theo như lệnh của
ông”.
Prospero hỏi:
- “Còn con tầu thì sao?”
- “Nó đậu tại phía xa của hòn đảo,
nơi an toàn và khô ráo và các thủy thủ đều chìm vào trong giấc ngủ huyền bí.
Các người khác trên tầu bị phân tán xa nhau nơi bờ biển, nhà vua xa cách con
trai, ai cũng tưởng rằng người kia đã chết đuối, mọi người đều than khóc thảm
thương”.
Bá tước nói:
- “Hôm nay mi đã làm việc
giỏi nên mi sẽ được tự do như làn gió thoảng. Bây giờ mi hãy tàng hình và dẫn
đứa con trai của nhà vua lại chỗ nghỉ của ta và con gái ta”.
Thần linh Ariel
bèn cưỡi gió, bay tới nơi bờ biển mà hoàng tử Ferdinand đang ngồi than khóc vì
bị mất cha. Bay vòng quanh hoàng tử, Ariel bắt đầu thổi lên một điệu nhạc
buồn, cám dỗ. Nghe thấy tiếng nhạc, hoàng tử đứng dậy và kêu lên:
- “Tiếng nhạc
này từ đâu tới vậy?”.
Ariel tiếp tục chơi nhạc. Bị lôi cuốn bởi tiết điệu u
buồn, Ferdinand đã đi theo theo thần linh tàng hình, băng qua rừng sâu, vào
trong hang động của Prospero. Ngoài cửa hang, Miranda đang ngồi chải tóc.
Lòng thật buồn vì thương nhớ cha,
hoàng tử Ferdinand bị ngạc nhiên khi nhìn thấy người thiếu nữ trẻ đẹp, bèn hỏi
nhỏ:
- “Có phải cô là nữ thần đã phát ra điệu nhạc lạ lùng không?”.
Miranda nhẹ
nhàng trả lời:
- “Thưa chàng, tôi chỉ là một người con gái tầm thường”, và nàng
hân hoan khi nhìn thấy một chàng trai tuyệt vời, khác hẳn cha nàng và Caliban.
 |
| Ferdinand gặp Miranda |
Từ trong hang, Prospero nhìn ra và
thấy rõ cảnh ngộ. Bá tước cũng vui mừng bởi vì dự định của ông là khiến cho
hai người trẻ này sẽ thương yêu nhau. Nhưng ngay sau đó, Prospero đã do dự.
Miranda và Ferdinand không thể yêu nhau một cách nhanh chóng và dễ dàng như
vậy. “Tình yêu vội vã không thể bền lâu”. Bá tước nói nhỏ “Mối tình này phải
gặp trở ngại để có thêm sức mạnh”. Vì vậy ông bước ra khỏi hang và thét hỏi
chàng trai:
- “Anh là ai mà dám quấy rầy con gái của ta?”
Miranda bèn kêu lên:
- “Cha ơi, tại sao Cha lại giận dữ như thế?”
- “Hãy im đi con. Tôi hỏi lại, anh
là ai?”
Ferdinand buồn rầu trả lời:
- “Tiếc thay, tôi là vua của xứ Naples.”
Prospero bật cười và nói:
- “Là vua hả? Anh chỉ là một người thường dân.”
Ferdinand đáp lại:
- “Cha tôi là vua, đã bị thất lạc trong cơn bão tố. Do tổn
thất này, tôi đoạt vương miện.”
Mặc dù câu trả lời đã làm cho bá tước
vui lòng nhưng ông ta chưa để cho Ferdinand thoải mái.
- “Tôi cho rằng anh là
giả, tới đây để chiếm đoạt hòn đảo của ta và cô con gái của ta. Giờ đây anh
phải là kẻ phục tùng của ta.”
Ferdinand rút gươm ra và la lên:
- “Nhà vua xứ
Naples không phục tùng ai cả.”
Prospero bèn dùng ngón tay, chỉ vào cây gươm
của Ferdinand khiến cho nó trở thành quá nặng và hoàng tử không thể nhấc nó
lên nổi. Rồi nhà pháp thuật chỉ cho hoàng tử thấy một đống củi lấm bùn và ra
lệnh mang củi vào trong hang động. Bá tước cho rằng làm như vậy sẽ khiến cho
Ferdinand nhận biết rằng chiếm được Miranda không phải là một công việc dễ
dàng.
Sau khi đã sai bảo hoàng tử, Prospero
bèn gọi thần linh Ariel và nói:
- “Bây giờ hãy dẫn ta tới gần các kẻ thù của
ta.”
Vào lúc này trên bờ biển, nhà vua và các người khác đang đi tìm dấu vết
của Ferdinand. Khi tin tưởng rằng hoàng tử đã bị chết đuối, vua Alonso than
khóc. Prospero cũng nghe thấy mọi người than đói nên bảo các thần linh của hòn
đảo dọn ra một bàn tiệc bày thật nhiều thức ăn hấp dẫn.
Mùi hương thơm ngào ngạt từ các đĩa thức ăn bay tràn trong không gian khiến
cho bọn người kia thèm thuồng. Nhưng trước khi họ cầm thức ăn lên thì thần
linh Ariel xà xuống mặt bàn, hóa thành một con quỷ có cánh. Bọn người đắm tầu
giật mình, lùi lại. Con quỷ bèn vỗ cánh khiến cho tất cả thức ăn trên bàn biến
mất. Ariel la lên:
- “Này, các người phạm tội”, rồi chỉ vào nhà vua và người em
của bá tước Prospero: “Bây giờ các người hãy nhớ lại tội ác ngày trước của các
người chống lại Prospero, bá tước của kinh thành Milan và cô gái Miranda. Hãy
nhớ tới tội ác và hãy ăn năn”.
Ngạc nhiên trước sự việc con quỷ có
cánh biết rõ quá khứ của mình, vua Alonso và Antonio quỳ xuống đất, khóc than
vì sợ hãi. Prospero rất vui lòng trước cảnh huống này. Ariel trở lại bên
Prospero và bá tước nói nhỏ với thần linh: “Bây giờ mi hãy bay và xem Caliban
đang làm gì, để ta coi chừng Ferdinand và Miranda”.
Ariel đã nhìn thấy Caliban đi trên bờ
biển, nặng nề vác với một khúc gỗ lớn. Bỗng nhiên con quỷ này ngừng laị. Phía
trước nó là một người đàn ông ăn mặc kỳ lạ. Sợ rằng đây là một vị thiên thần
gửi xuống để trừng phạt nó vì đi chơi lêu lổng, Caliban nằm bẹp xuống đất,
chui người nấp dưới tấm vải rách. Nhưng thực ra, đây chỉ là anh hề Trinculo.
Anh hề này còn rối trí vì mới thoát khỏi cảnh chết đuối. Anh ta ngã vào
Caliban rồi kêu lên: “Đây là con người hay con cá? Thật gớm ghiếc, một con cá
vì mùi tanh quá”. Một hồi sấm nổ vang trên bầu trời đen đặc. Trinculo kêu lên:
“Nếu một cơn bão tố nữa xẩy ra như lần vừa qua, ta sẽ bị chết đuối khi đang
đứng đây”, rồi anh ta bò xuống, chui vào tấm vải rách của Caliban để trú ẩn.
Cảnh huống này khiến cho Ariel phải cười thầm: “Đây quả là một cặp khác
thường”.
 |
| Caliban, Stephano và Trinculo |
Sau đó, anh quản gia Stephano của nhà
vua đi tới. Anh ta nổi được trên mặt nước và trôi giạt vào bờ là nhờ một thùng
rượu chát. Để an ủi vì đã sống còn, Stephano uống nhiều rượu đến nỗi mất cả
trí khôn. Tới lúc này do vấp ngã vào Caliban và Trinculo vì say rượu, anh ta
chỉ biết mình gặp một con quỷ hai đầu. Anh quản gia la lớn: “Đồ khùng, ta
không sợ ngươi đâu”, rồi dơ cao ly rượu chát làm bằng vỏ cây. Caliban sợ quá,
năn nỉ: “Ôi, thiên thần, đừng hành hạ tôi, tôi thề sẽ mang củi về nhà thật
sớm”. Nghe thấy vậy, Trinculo kêu lên: “Nó nói cùng một thứ tiếng với mình”.
Trinculo cũng hỏi: “Anh Stephano đấy hả?”. Sau đó cả anh hề và con quỷ cùng gỡ
bỏ tấm vải rách ra và Stephano truyền ly rượu chát cho hai kẻ này. Rượu chát
thật là tuyệt vời đối với Caliban, nó cho rằng người có rượu này phải là một
vị thiên thần. Nó bèn quỳ xuống, hôn chân Stephano và nói: “Tôi nguyện làm đầy
tớ của ngài. Tôi sẽ chỉ cho ngài biết kẻ tàn ác đã chiếm giữ hòn đảo này của
tôi. Tôi biết khi nào hắn ngủ. Ngài có thể giết hắn và chiếm đoạt cả hòn đảo
lẫn cô con gái”.
Khi Stephano đồng ý, Caliban đã nhẩy
múa và ca hát, rồi dẫn anh quản gia và anh hề tới hang động của nhà pháp
thuật. Ariel đã đưa bọn này vào vũng lầy khiến cho họ bị chậm chễ, trong khi
đó nó bay đến gặp Prospero và báo tin sự nguy hiểm sắp tới.
Trong lúc này Ferdinand phải làm công
việc cực nhọc mà Prospero giao phó. Miranda đã khóc lên khi nhìn thấy cảnh
này. Cô thiếu nữ bèn tới gần đống củi và kêu lên: “Hãy để em làm việc này thay
anh”, nhưng Ferdinand đã trả lời: “Không, bộ mặt dễ thương của em đã làm cho
công việc trở thành nhẹ nhàng”. Trong vòng bí mật, Prospero quan sát thấy cảnh
làm việc vất vả của Ferdinand mà không than van. Bá tước tin rằng hoàng tử
thật sự yêu thương Miranda.
 |
| Miranda và Ferdinand |
Prospero tới gần con gái và nói dịu dàng: “Lại đây con”, rồi ông dẫn Miranda
về phía Ferdinand, đặt bàn tay của hai trẻ vào nhau. Bá tước nói với hoàng tử:
- “Tất cả những gì rắc rối này là cách thử tình yêu của con. Bây giờ ta ban
phước lành cho sự đính hôn của hai con”.
Rồi ông ta gọi các thần linh trên đảo
xuất hiện thành các nữ thần và ban phước lành cho cặp uyên ương tương
lai.
Cảnh chúc lành này chưa diễn ra được lâu thì thần linh Ariel đã bay đến, báo
tin cho bá tước biết âm mưu của Caliban. Prospero nói: “Tiếc thay, cảnh vui vẻ
của chúng ta phải chấm dứt bây giờ”, và ông ta vung cây gậy pháp thuật lên
khiến cho các thần linh biến vào không gian, rồi sau đó bảo đôi trẻ lui vào
trong hang động.
Prospero tìm cách đối phó với Caliban. Ariel ở bên bá tước và nói: “Kẻ phản
bội không bao lâu sẽ dẫn các người kia tới gặp ông”. Prospero bèn nghĩ ra một
kế hoạch và bảo Ariel: “Hãy mang lại đây các bộ quần áo đẹp nhất của ta”, rồi
bá tước treo lô quần áo này trên các cành cây, gần nơi bãi trống. Khi tới gần
bãi đất trống thì Caliban bảo Trinculo và Stephano: “Chớ ngừng tại đây, đầu
tiên hãy giết Prospero rồi quần áo đẹp, con gái và hòn đảo sẽ thuộc về các
ông”.
Nhưng lời khuyên của con quỷ đã không khiến cho hai người kia nghe theo vì họ
chưa từng được mặc quần áo đẹp như thế này. Trong khi hai kẻ gia nhân đang thử
quần áo thì Prospero ra lệnh cho hai thần linh của hòn đảo hiện thành hai con
chó rừng hung dữ, mắt lồi ra, nhe răng nanh đe dọa, khiến cho cả hai tên kia
phải bỏ chạy.
Bá tước Prospero tới lúc này mới bảo Ariel dẫn nhà vua và các kẻ tùy tùng tới
hang động. Nhà pháp thuật nghĩ tới việc trả mối hận thù xưa. Ông ta mặc áo
choàng vào rồi cầm lấy cây gậy quyền thuật nhưng chính vào lúc này, thần linh
Ariel trở lại và nói nhỏ vào tai bá tước:
- “Ông chủ đã nhìn thấy nhà vua và
người em phản bội trước kia than khóc vì tội ác mà họ đã từng làm, trái tim
của ông không xúc động sao? Một tảng đá phải nứt ra, một thân cây phải chảy
nhựa vì thương xót nỗi ăn năn của họ”.
Prospero bị ảnh hưởng bởi lời góp ý của Ariel:
- “Nếu mi chỉ là gió thoảng mà
còn biết cảm thông cho những con người này thì ta đây lại không biết tha thứ
hay sao?”
Nhà pháp thuật ngồi xuống, cúi đầu suy nghĩ. Ông ta giữ yên lặng một
hồi lâu bởi vì không dễ dàng gì đè nén cơn tức giận. Cuối cùng bá tước nói:
“Ariel, dẫn bọn họ lại gặp ta”.
Không bao lâu sau đó, nhà vua và các ngươi khác đã đứng trước cửa hang động.
Họ ngạc nhiên biết chừng nào khi nhìn tận mắt thấy vị bá tước đích thực còn
sống. Họ than khóc và xin tha thứ. Prospero mỉm cười: “Ta tha tội cho các
người, tội làm hại ta”. Khi nhà vua và người em Antonio tuyên bố từ bỏ mọi
quyền hành của kinh thành Milan thì Prospero nói với nhà vua: “Để đổi lại, ta
hoàn trả bằng một sự việc đáng ngạc nhiên” và bá tước kéo tấm màn che cửa hang
động, sau đó là cảnh Miranda và Ferdinand đang chơi cờ với nhau.
Miranda là con người chưa từng được nhìn thấy nhiều người khác tụ tập đông đảo
như lần này nên sửng sốt, cầm lấy tay Ferdinand và nói nhỏ: “Tại sao lại có
nhiều người đáng yêu ở nơi này như vậy? Ôi, một thế giới mới với thật nhiều
người”.
Chính vào lúc này, nhà vua khóc lên vì sung sướng khi được gặp lại người con
trai còn sống sót và hoàng tử Ferdinand chạy ra, ôm lấy vua cha, đồng thời
Ariel cũng làm tăng thêm niềm vui cho mọi người bằng cách mang lại con tầu
trước kia đã được dấu tại một nơi kín đáo.
Theo mệnh lệnh của Prospero, thần linh Ariel dẫn anh hề Trinculo, anh quản gia
Stephano và con quỷ Caliban tới gặp mọi người. Bá tước nói:
- “Tôi cho rằng hai
người kia là của các ông, còn tôi đành nhận lãnh con vật u tối này.”
Caliban
cũng góp ý:
- “Kể từ nay tôi sẽ hành động khôn ngoan hơn trước. Tôi thật là ngu
xuẩn khi tôn vinh một gã say rượu làm thiên thần.”
Cuối cùng, bá tước Prospero leo lên một mỏm đá cao nhất, ông ta giơ cao cây
gậy và cuốn sách pháp thuật rồi ném chúng xuống biển. Thần linh Ariel bèn nhận
lấy hai món đồ này, đem chôn tại một nơi an toàn, thật sâu trong lòng đại
dương. Sau đó bá tước trả tự do cho Ariel, một nhân vật mà ông ta yêu quý
chẳng khác gì cô con gái Miranda.
Khi bình minh trở lại, thần linh Ariel đã mang tới một món quà tặng cuối cùng,
đây là các làn gió thuận hòa thổi con tầu mang vị bá tước, hai kẻ đang biết
yêu và tất cả những người khác, trở về kinh thành Naples là nơi mà Ferdinand
và Miranda sẽ cử hành lễ cưới.
3/ Vài nhận xét.
Vở bi hài kịch “Bão Tố” (The Tempest)
được trình diễn trước Vua James I của nước Anh vào ngày 1/11/1611 nhưng trước
đó, có thể đã có vài lần ra mắt khác. Nhiều học giả tin rằng Shakespeare đã
viết ra 37 kịch bản, nhưng rất khó khăn khi tìm cách xếp hạng các vở kịch này
do thiếu các ghi chép về ngày tháng. Tác phẩm đầu tiên do Shakespeare soạn ra
là vở kịch Henry VI vào năm 1591, trong khi “Bão Tố” được viết vào cuối quãng
đời sáng tác, năm 1611, cùng thời với các tác phẩm Cymberline và The Winter’s
Tale (Chuyện Kể vào Mùa Đông).
Giống như nhiều câu chuyện tình khác,
“Bão Tố” có thể được coi là một truyện thần tiên, gồm các nhân vật xấu và tốt,
gồm một tình yêu trong trắng, không phức tạp và nhiều sự việc xảy ra một cách
lạ thường như trận bão do pháp thuật, các phù phép làm tê liệt kẻ xấu và bảo
vệ kẻ tốt, các thần linh huyền bí...
Các vở kịch danh tiếng thường có chủ
đích trình bày cuộc đời, đưa ra các hoàn cảnh đại diện mà không cắt nghĩa. Vở
kịch “Bão Tố” cũng theo cách này, đã cho thấy các ý tưởng, nếu nói một cách
đơn giản, là sự tương phản giữa thiên nhiên (nature) và xã hội (society), là
các vấn đề phạm tội, chuộc tội và hòa giải. Antonio đã âm mưu chiếm đoạt quyền
hành cùng với vua Alonso rồi cả hai đã nhận tội. Alonso đau khổ vì sợ mất đứa
con, đã nhớ lại tội phạm của mình và sự hòa giải là đám cưới của Ferdinand
cùng người con gái Miranda của Prospero. Tình yêu giữa hai người thuộc giới
trẻ này đã xóa đi hận thù của thế hệ trước, đã nói lên rằng sự vô tội và niềm
tin của giới trẻ thì mạnh hơn tham vọng và ác tâm của thời đại cũ.
Qua vở kịch, Prospero là một nhà cai trị có từ tâm, không báo thù, đặc biệt
đối với người em Antonio mà ông ta coi là phản bội, đã ám hại mình. Prospero
còn là một nhân vật công bằng, chính trực, ngoài đặc tính thông minh, hiểu
rộng.
Ariel là thần linh biết từ chối làm điều ác theo lệnh của mụ phù thủy Sycorax.
Sự tuân lệnh của Ariel rất quan trọng trong việc biểu lộ lòng nhân đạo của
Prospero, giúp công vào sự tha tội và các hành động của Ariel thật là tương
phản với việc làm của Caliban, con quỷ với dự mưu ám hại.
Caliban được diễn tả là một sản phẩm của thiên nhiên, giòng giõi của mụ phù
thủy và tội ác. Bản chất của Caliban là vô lễ, nổi loạn, chỉ bị kiềm chế do
pháp thuật. Caliban đã hành động mà không suy nghĩ, không hiểu rõ các sự việc
xẩy ra và các người chung quanh. Nó tượng trưng cho một đứa trẻ của thiên
nhiên, khó giáo dục, hành động như một con vật. Hình ảnh của Caliban có thể là
lời bác bỏ ý tưởng cho rằng con người giống như cây cỏ, chỉ có thể phát triển
tốt đẹp trong môi trường thiên nhiên.
Miranda là một thiếu nữ mới trưởng thành, ngây thơ, trong trắng, biết vâng
lời, chưa từng được biết tới một người nào khác ngoài người cha già. Cô
gái này có lòng từ tâm đối với những người đi biển trong cơn bão tố. Do bởi
sống nơi cô đơn, Miranda không biết tới cách tán tỉnh của Ferdinand bởi vì cô
là con người trong sạch, lương thiện và biết yêu.
Giống như Miranda, Ferdinand cũng lương thiện, tử tế, kính trọng cô bạn gái và
biết thương yêu cha. Hoàng tử này đã hứa hôn với Miranda khi tin tưởng rằng
người cha đã qua đời trong cơn bão tố, nhưng khi gặp lại cha còn sống,
Ferdinand chấp nhận ngay uy quyền của cha và báo tin cho cha rõ về mối tình
mới. Ferdinand là một con người của danh dự, tương xứng với Miranda do nhiều
đức tính.
Alonso là vua của xứ Naples, là người
chịu trách nhiệm về tội phạm của Antonio bởi vì nếu không có sự thông đồng của
nhà vua thì người em Antonio không dám phản nghịch người anh Prospero. Hình
ảnh Alonso đau khổ vì đứa con trai không biết tin tức, rồi hối hận về tội phạm
đã làm, cho thấy nhà vua này là người tốt và chính đáng.
Antonio là con người bị thúc đẩy do tham vọng. Dù cho run sợ trước các pháp
thuật, Antonio chưa tỏ ra đủ hối hận về hành vi tội phạm trước kia.
Vở bi hài kịch “Bão Tố” lại được trình diễn vào năm 1613 nhân dịp lễ cưới của
công chúa Elizabeth, con gái của Vua James I. Trong vở kịch này, tác giả cũng
nhắc tới con gái vua Alonso kết hôn cùng vua xứ Tunis dù cho sự thành hôn ở
ngoài ý muốn của công chúa.
Vào thời đại của Shakespeare, các đám cưới vương giả thường do nhiều mưu tính
chính trị nhưng đối với Miranda và Ferdinand, cuộc hôn nhân này phản ảnh sự
ngây thơ của hai nhân vật, họ thuộc vào một thế giới mới, can đảm và tác giả
Shakespeare đã không dùng phụ nữ vào các khế ước chính trị.
Các vấn đề xã hội thường được các nhà soạn kịch đưa lên sân khấu bởi vì đây là
một tiểu vũ trụ, một thứ hình ảnh của vũ trụ rộng lớn hơn và sân khấu là nơi
để mô tả sự liên lạc giữa các người dân và nhà vua, giữa con người và Thượng
Đế.
Vở bi hài kịch “Bão Tố” còn là một trong các đại tác phẩm mà Đại Văn Hào
William Shakespeare viết ra để từ biệt sân khấu.
Phạm Văn Tuấn
Tài liệu tham khảo: Wikipedia.org., Britannica Encyclopedia, A Reader’s Guide
to Shakespeare by Joseph Rosenblum, Barnes & Noble Books, N.Y. 1998.
Post a Comment