Nguyễn Ngọc Duy Hân
Hôm rồi lướt trên mạng internet, tôi thấy đoạn phim ngắn chiếu con cá có mặt
người, nhìn khá giống và dĩ nhiên khá ghê rợn. Tối hôm đó tôi lại được mời ăn
cá nướng cuốn bánh tráng với rau dấp cá, thế nên tôi ngẫu hứng muốn tản mạn
đôi chút về cá. Mời bạn cùng tôi “bơi” một chút với loài thủy sản này nhé.
Cá là động vật sống dưới nước, các nhà sinh vật học xếp vào loại có xương
sống. Nước ngọt thì có cá sông cá hồ, bé tí ti thì có cá lòng tong, cá cơm…
Nước mặn thì có các loại cá biển, to lớn thì có cá voi, cá heo, cá nhà táng…
Cá lên bờ không bơi dưới nước nữa thì cá sẽ chết - trừ cá sấu và vài loại sống
trong bùn đất. Cá là thức ăn bổ dưỡng cho con người và một số thú vật khác,
nhưng người cũng có khi là thức ăn ngon cho loài cá sấu, cá mập! Được biết cá
sấu cũng thích giỡn với mồi trước khi “thịt”. Người ta thâu được phim cá sấu
bắt được con mèo rừng, tha ra giữa sông hất tung mèo lên vài lần chơi cho dzui
rồi mới há họng đớp vào bụng, chấm dứt buổi cơm tối thú vị.
Kinh Thánh cũng nhắc đến con cá qua câu chuyện Chúa Giêsu làm phép lạ hóa 5
cái bánh và 2 con cá ra thật nhiều, làm những người hôm ấy đi theo Chúa nghe
giảng được ăn no nê, số còn dư thu lại được 12 giỏ đầy. Chuyện khác kể lại sau
một buổi rao giảng, Chúa bảo các học trò thả lưới đánh cá, các môn đệ lắc đầu
cho biết đã thử nhiều lần nhưng hôm đó biển động không kết quả. Dù vậy các ông
vẫn miễn cưỡng nghe lời thầy và rồi kéo được cả hai chiếc thuyền đầy cá. Sách
Cựu Ước thì kể chuyện ông tiên tri Giô-na đã ở trong bụng cá ba ngày ba đêm.
Hình ảnh của cá đã được khắc trên đồ gốm, trống đồng từ thuở xa xưa, nói lên
nét văn hóa của Việt Nam ta.
Trong ca dao tục ngữ thì có rất nhiều câu về cá, chẳng hạn:
Cá không ăn muối cá ươn, con cãi cha mẹ trăm đường con hư
hay các câu:
Mèo mù vớ phải cá rán.
Cá lớn nuốt cá bé.
Cá nằm trên thớt.
Cá mè một lứa.
Con cá trong lờ đỏ hoe con mắt, con cá ngoài lờ ngúc ngoắc muốn vô,
hoặc câu “Bắt cá hai tay”, nói về trò chơi tình ái không chung thủy.
Người ta cũng ví von đẹp đến nỗi “chim sa cá lặn”, thí dụ người đẹp Tây
Thi mà xuất hiện thì cá cũng xấu hổ lặn mất trước cái đẹp của kiều nữ.
Đàn cá bống trong chuyện cổ tích Tấm Cám chắc ai cũng còn nhớ.
Trẻ em cũng hay hát bài vè:
Nghe vẻ nghe ve,
nghe vè loài cá
No lòng phỉ dạ là con cá cơm
Không ướp mà thơm
là con cá ngát
Liệng bay thoăn thoắt
là con cá chim
Hụt cẳng chết chìm
là con cá đuối
Lớn năm, nhiều tuổi
là cá bạc đầu...
Trong chuyện Kiều, đại thi hào Nguyễn Du cũng đã nhiều lần nhắc tới cá:
Một đời được mấy anh hùng,
Bõ chi cá chậu, chim lồng mà chơi! ...
Cười rằng: Cá nước duyên ưa,
Nhớ lời nói những bao giờ hay không? ...
Giữa dòng nước dẫy sóng dồi,
Trước hàm rồng cá gieo mồi thuỷ tinh ...
Nghĩ điều trời thẳm vực sâu,
Bóng chim tăm cá biết đâu mà nhìn! ...
Chàng rằng: Gắn bó một lời,
Bỗng không cá nước chim trời lỡ nhau ...
Trong thực vật có cây mang tên là Trứng Cá, trái tròn và nhỏ, khi chín màu
vàng hoặc đỏ, có hột nhỏ li ti như trứng cá. Tuổi dậy thì hay bị mọc mụn lấm
tấm gọi là mụn trứng cá. Nói tới trứng cá thì phải nói tới các loại trứng cá
caviar rất mắc tiền, mỗi muỗng càfe cả $100 đô. Tôi chưa được thử loại trứng
cá mắc tiền này, nhưng hồi bé tôi được má cưng, mỗi khi kho cá trê mà có trứng
thì tôi được bộ trứng ấy ngay. Hồi ấy ngu ngơ quá, không biết “share” với má
và các chị, sung sướng “lủm” cả! Sang Canada lâu lâu gia đình tôi cũng đi câu
cá, có khi đem về những con cá rất to, trong bụng đầy trứng nhưng trứng này
cứng ngắc ăn chẳng ngon lành gì cả.
Trong thân thể con người cũng có cá đấy, bạn không tin thì xem lại có đúng là
mình có mắt cá chân không! Ông nào thích làm nổi có thể gọt tỉa hàm râu cá
chốt của mình nhìn cho oai phong.
Bài hát thiếu nhi “Chiều nay em đi câu cá và đem giỏ theo bắt cua” chắc
bạn đã từng hát khi còn bé. Nhạc “trữ tình” có lẽ không muốn nhắc tới
cá vì mất thi vị đi chăng? Tôi chỉ biết bài hát “Mẹ Trùng Dương” có
nhắc tới cá tôm:
“Mẹ Việt Nam cho quê hương muối trắng thêm thơm mâm cơm mặn nồng. Me còn cho
con luôn luôn tôm to cá lớn tươi ngon đầy thuyền”…
Không thuộc dòng dõi cá nhưng tên vẫn mang chữ này là con Rái Cá. Thế con cá
mực có thuộc dòng họ cá không? Thưa rằng mực, bạch tuột khổng lồ thuộc loài
“nhuyễn thể” với tên khoa học là “Cephalopoda” nghĩa là chân lộn
lên đầu, không phải cá. Cá Sủ vàng có tên khoa học là Otolithoides Biauritus,
sống ở vùng biển Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia, Sri Lanka và Trung Hoa chữa được
nhiều loại bệnh nan y mà khoa học đã bó tay. Cá mập Rhincodon Typus là loài cá
lớn nhất đại dương, còn cá voi xanh được xếp vào lớp thú chứ không phải lớp
cá. Loài cá chép có tên khoa học là Paedocypris Progenetica vừa được phát hiện
ở Sumatra (Indonesia) đã được cho là loài động vật có xương sống nhỏ nhất thế
giới.
Ăn cá nên cẩn thận, bạn tôi bị hóc xương phải vào bệnh viện, từ đó về sau sợ
quá không dám ăn cá nữa. Ở quê nhà nhiều người phải ở “đèo ngang”, tức
là “đang nghèo”, đói quá nên phải ăn cá nóc. Nếu không biết cách làm, cá nóc
rất độc ăn vào sẽ mất mạng ngay. Hồi ấy bà hàng xóm gần nhà tôi ở Việt Nam đi
bán cá ngoài chợ, bị nhuốm mùi tanh vào người. Dù ít tiền bà cũng ráng mua cục
xà-bông thơm để tắm rửa cho bay mùi, kẻo ông chồng chê hôi
“hôn không thú” dù hai người có hôn thú đàng hoàng!
Cá còn được chế biến ra làm các loại mắm như mắm cá sặc, mắm bồ hóc…, riêng
món nước mắm làm từ cá thì không thể thiếu trong bữa cơm gia đình. Mới đây tại
Việt Nam cũng có quán kem của chủ nhân người Ý, ông làm kem với mùi vị nước
mắm. Nếu có về VN chắc tôi cũng không hứng thú để thử loại kem Đông Tây trộn
lẫn này. Người ta còn làm cá khô, có khi ướp nhiều hương vị rất thơm
ngon. Nổi tiếng có khô cá sặc, khô cá lóc, khô cá đuối. Nếu ốm và hô thì bị ví
như “khô cá Hố”. Ngoài ra người ta cũng đóng hộp nhiều loại cá, như cá
mòi sốt cà ăn với bánh mì rất khoái khẩu. Có nhiều loại cá rất quý, mắc ơi là
mắc như cá Anh Vũ, cá Sủ vàng, Bluefin Tuna, Puffer… Người Nhật thích ăn cá,
món cá sống của họ nổi tiếng trên thế giới, sashimi gỏi cá sống rất được ưa
chuộng. Nghe nói ăn nhiều cá sẽ tốt cho sức khỏe, sống lâu như người Nhật.
Sống lâu thì tôi cũng không ham lắm, nhưng nếu có đức tính thành thật, có giáo
dục, có tinh thần quốc gia, kỹ thuật tân tiến như Nhật thì tôi rất thích. Dầu
cá có nhiều sinh tố A dùng làm thuốc giúp cho sức khoẻ con người.
Mỗi khi Tết tới bạn có chơi lắc Bầu Cua Tôm Cá không? Chúng ta cũng có trò
chơi đá “Cá Ngựa” rất vui, nhưng khi thua bị “đá” hoài cũng dễ đổ quạu.
Trò chơi gồm một bàn cờ, những con cá ngựa và hột xí ngầu. Hột xí ngầu đổ ra
số mấy thì cá ngựa đi được bằng ấy bước, nếu quay đúng số sẽ đá được quân cờ
của người kia vào chuồng, dành phần thắng. Bạn có từng xem đá cá chưa. Người
ta thả hai con cá vào chung bồn, chúng “đá” nhau tàn bạo, rách vây u đầu
thương tích rất nặng, con nào thắng thì bên chủ sẽ được tiền.
Nghe nói cá tai tượng đang mạnh khỏe bỗng lăn ra chết là điềm rất gở. Một
người thân của tôi là linh mục kể lại ngay sau khi con cá tai tượng trong nhà
bị chết, em gái của cha cũng bất ngờ qua đời, lạ không? Có lẽ là sự trùng hợp
ngẫu nhiên, chứ thời buổi này đâu nên tin vào điềm, vào mộng. Biết bao nhiêu
người chết bất đắc kỳ tử có nuôi cá đâu mà vẫn bị thần Chết gọi gấp.
Cá trong tiếng Việt cũng là động từ như trong việc đánh cược, cá độ, cá cược.
Bà con ta nhiều người cũng hay “bắt cá” trong các cuộc đua ngựa, đá
banh, đánh đô vật … cá xem ai thắng ai thua, nhiều người ghiền cá độ mất rất
nhiều tiền.
Đầu tháng Tư hằng năm có ngày Cá Tháng Tư “April Fool”, thiên hạ tha hồ
xạo không bị chửi trong ngày này.
Đầu bài tôi có nhắc tới rau dấp cá, loại rau này có mùi đặc biệt như mùi cá,
ăn không quen sẽ rất kỵ. Hôm ấy có một vị Giám Mục người Canada tới nhà thờ
Việt Nam thăm viếng, ngài thích món ăn Việt Nam lắm và thường được mời ăn bún
thịt nướng chả giò, lần nào ngài cũng sung sướng thưởng thức. Lần này bị tổ
trác ngài nuốt không trôi, ứa cả nước mắt, thì ra bà bếp quên ngài là “Tây”,
nên đã thêm vào tô bún vài lá rau dấp cá cắt nhỏ.
Bạn có hay đi chơi, xem các hồ cá không? Trên thế giới xếp hạng hồ cá lớn nhất
là hồ Georgia Aquarium ở Atlanta, có trên 100 ngàn loài thủy sản. Hồ khai
trương năm 2005 do ông Bernie Marcus, người đồng sáng lập ra công ty Home
Depot hiến tặng 250 triệu để xây cất. Kế tới là Okinawa Churaumi Aquarium ở
Ocean Expo Park tại Nhật Bản, mở cửa năm 2002. Monterey Bay Aquarium ở Cali
rất rộng, nhưng bị xếp vào loại lớn thứ 6, thứ 7 gì đó thôi. Ngay Toronto dưới
chân tháp CN Tower, có hồ cá Ripley's mới xây, nhỏ thôi nhưng kỹ thuật tân
tiến nhất thu hút nhiều du khách.
Nói chuyện cá thế giới thì vui, nói chuyện cá Việt Nam thì buồn lắm. Ngày cá
chết hằng loạt do công ty Formosa gây ra ô nhiễm là ngày buồn cho miền Trung
nói riêng và cả nước nói chung. Sau mấy năm kinh tế khu vực này cũng không hồi
phục lại được, người dân phải đi tha phương cầu thực, trẻ em mất học phải làm
thuê vác mướn thật tội nghiệp. Người dân phải “vay nóng” trốn đi “lao động
nước ngoài” rồi bị chết như vụ 39 thanh thiếu niên trong xe thùng ở Anh. Bao
đau khổ, mất mát từ vật chất tới tinh thần cho người dân, thật đau lòng không
kể xiết. Giới lãnh đạo Cộng Sản chỉ lo vinh thân phì gia mà không thật sự lo
cho dân, cho nước, vấn nạn xảy ra khắp nơi. Do phá rừng, hạ tầng cơ sở thấp
kém, mưa lụt, ngập nước hôi thối, môi trường ô nhiễm, có khi y tá bắt được cá
ngay trong bệnh viện do bị ngập. Nhiều chuyện bọn chóp bu làm “tưởng không
hại” nhưng “hại không tưởng”, người dân bỏ “chạy là đúng” vì “đụng là cháy”,
không biết đến bao giờ tình trạng mới khá hơn.
Ước gì ngày thanh bình, thật sự tự do dân chủ không Cộng Sản mau về trên quê
hương. Dù đã khá chậm trễ nhưng tôi cá với bạn là sẽ có ngày đó, bạn có muốn
“bắt cá” với tôi về ngày này không?
Nguyễn Ngọc Duy Hân
Subscribe to:
Post Comments
(
Atom
)
Post a Comment