Tô Đông Pha và Phật Ấn

Tô Đông Pha và Phật Ấn

Ngày xưa có Tô Đông Pha,

Là người tài giỏi nhưng mà kiêu căng.

Xem ra trên đời ngoài ông,

Chẳng ai có thể sánh cùng tài năng.

Có câu chuyện kể lại rằng,

Gặp sư Phật Ấn hỏi thăm luận bàn.

Đông Pha hỏi Phật Ấn rằng:

“Với tôi, ông nhận xét làm sao đây?”

Phật Ấn nghiêm trang đáp ngay:

“Ngài như đức Phật lúc này, trước tôi.”

Phật Ấn hỏi lại một lời:

“Theo ngài nhận xét tôi thời ra sao?”

Đông Pha chép miệng: “Ôi chao,

Tôi thấy ông chẳng khác nào đống phân.”

Đông Pha thích chí nghĩ rằng

Sỉ nhục Phật Ấn chỉ bằng đống phân.

Về nhà khoe với em rằng:

“Đã thắng Phật Ấn trong lần vừa qua.”

Nhưng em gái giải thích là:

“So với Phật Ấn anh đà kém xa.

Phật Ấn đạo đức bao la,

Thiện tâm nên thấy toàn là Phật thôi.

Còn anh đố kỵ mọi người,

Đầu đầy phân, thấy mọi người là phân.”

“Vạn pháp là ở do tâm” (*)

Xấu, tốt là ở trong lòng người ta.

Tâm xấu, thấy xấu hiện ra,

Tâm tốt thấy tốt toàn là xung quanh.

Người lành thì làm chuyện lành,

Kẻ ác làm ác rành rành đấy thôi.

Thành ngữ: "Chọn bạn mà chơi"

Bởi vì "Gần mực ấy thời sẽ đen."

Bùi Phạm Thành

(Ngày 24 tháng 8 năm 2025)

(*) Phật giáo: “Vạn pháp duy tâm tạo” hay "Nhất thiết duy tâm tạo", mọi thứ đều do đầu óc con người suy diễn ra mà thôi.

Giai thoại:

Tô Đông Pha, sống ở cuối thế kỷ 11, là một danh sĩ thời Bắc Tống bên Tàu. Theo truyền thuyết thì ông có tánh ngạo mạn, xem thường các danh sĩ đương thời, như tể tướng Vương An Thạch và thiền sư Phật Ấn. Thế cho nên đã để lại cho đời sau một số giai thoại về văn hoá và đạo đức rất đặc sắc. Trong đó có một giai thoại, vắn tắt, như sau:

Một hôm, Tô Đông Pha đến gặp thiền sư Phật Ấn, trong khi nói chuyện, Tô Đông Pha hỏi Phật Ấn:

- Ông thấy tôi thế nào?

Phật Ấn trả lời:

- Tôi thấy ông như một vị Phật. (Theo Phật giáo thì ai cũng có tâm Phật và đều có thể thành Phật.)

Phật Ấn hỏi lại:

- Ông thấy tôi như thế nào?

Tô Đông Pha đáp:

- Tôi thấy ông như một đống phân bò. (Có ý khinh miệt)

Khi trở về nhà, Tô Đông Pha, đắc chí, kể lại câu chuyện trên và khoe với người em gái là đã thắng được Phật Ấn trong cuộc đối thoại. Thế nhưng, người em gái nói rằng ông đã thua xa Phật Ấn, và giải thích:

- Phật Ấn là người đạo đức, có tâm Phật, nên nhìn ai cũng thấy cái hay, cái đẹp của họ. Còn anh (Tô Đông Pha), là người hẹp hòi, đố kỵ, đầu óc dơ bẩn như đống phân bò, nên nhìn đâu cũng chỉ thấy phân bò mà thôi.