Tình Yêu Qua Mấy Bài Thơ Thời Tiền Chiến

Bùi Quý Chiến

(Đặc San Lâm Viên)

Các nhà thơ thời tiền chiến đều ca ngợi tình yêu. Mỗi người một vẻ.

Người thì nửa kim nửa cổ như Tản Đà. Người thì chân quê như Nguyễn Bính. Người thì hồn nhiên như Nguyễn Nhược Pháp. Còn lại hầu hết là lãng mạn.

Tình yêu được thiên nhiên hóa

Tản Đà sinh trưởng vào thời cổ học suy tàn và tân học khởi sắc nên thơ của ông vừa có hương vị xưa vừa mang ý tưởng mới.

Trong bài thơ "Thề non nước" , tình yêu được Tản Đà thiên nhiên hóa:

                                                           Nước non nặng một lời thề

                                                           Nước đi , đi mãi không về cùng non.

Chàng và nàng yêu nhau như keo sơn nhưng không lâu chàng phiêu bạt giang hồ.

Thương nhớ chàng, nàng ngày đêm héo hắt mong đợi:

                                                           Non cao những ngóng cùng trông

                                                           Suối tuôn dòng lệ chờ mong tháng ngày.

Nàng vẫn căng đầy tuổi xuân, vẫn mong đợi chàng nhưng chàng dường như đã quên nàng:

                                                            Non cao tuổi vẫn chưa già

                                                            Non thời nhớ nước , nước mà quên non.

Một ngày kia gót chân giang hồ của chàng hết hứng thú, chàng nhớ tới nàng:

                                                            Dù cho sông cạn đá mòn

                                                            Còn non còn nước vẫn còn thề xưa

                                                            Non cao đã biết hay chưa 

                                                            Nước đi ra biển lại mưa về nguồn

Chàng và nàng nối lại duyên xưa .

Tình yêu của đôi trai gái quê

Thơ của Nguyễn Bính có màu sắc đồng nội, lời bình dị nhưng ý mặn mà.

Ông có một bài thơ tả mối tình của đôi trai gái quê yêu nhau.

Chàng và nàng được phép hẹn hò vì đã làm đám hỏi.

Nàng có bà con trên tỉnh nên thỉnh thoảng lên tỉnh chơi.

Một bữa kia chàng y hẹn ra đầu làng đón nàng từ tỉnh về. Chàng ngạc nhiên thấy nàng áo quần thay đổi:

                                                                   Khăn nhung , quần lĩnh rộn ràng

                                                                   Áo cài khuy bấm , em làm khổ tôi.

(Tôi không giận em vì tôi yêu em . Nhưng em làm khổ tôi.

Em làm khổ tôi vì tôi biết ăn nói làm sao với thầy u vốn là những người chân quê?

Em làm khổ tôi vì từ nay tôi phải chịu đựng những lời mỉa mai châm biếm của hàng xóm và bạn bè.

Em làm khổ tôi vì từ nay tôi phải lúng túng đi bên một cô gái nửa quê nửa tỉnh.)

Chàng nhớ lại hôm cùng nàng đi lễ chùa. Nàng chít khăn mỏ quạ làm nổi bật khuôn mặt trái xoan. Chiếc yếm lụa màu mỡ gà căng đầy bộ ngực. Chiếc áo tứ thân được dây lưng đũi xanh bó ngang eo khiến thân nàng như con ong.

Nhưng hôm nay chàng thất vọng:

                                                                  Nói ra sợ mất lòng em

                                                                  Van em, em hãy giữ nguyên quê mùa

                                                                  Như hôm em đi lễ chùa

                                                                  Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh.

(Vì yêu em , chưa bao giờ anh làm mất lòng em. Nhưng hôm nay ... anh van em... tha thiết van xin em...)

Tình thê nhi và thú giang hồ

Lưu Trọng Lư là một trong vài nhà thơ lãng mạn nổi tiếng. Thơ của ông thường phản ảnh cá tính của mình.

Bài thơ "Giang hồ" là sự giằng xé giữa tình thê nhi và thú giang hồ.

Chàng sớm có gia đình nhưng máu giang hồ không cầm được chân chàng.

Vui chơi trên sông nước, chàng mê đắm tiếng đàn lời ca và say sưa giữa mộng và thực.

Một bữa kia nhớ tới vợ con, chàng quyết định trở về.

Tiệc rượu chia tay, nàng ca nhi mời chàng:

                                                              Mời anh cạn hết chén này

                                                              Trăng vàng ở cuối non tây ngậm buồn

                                                              Tiếng gà đã rộn trong thôn

                                                               Nửa đời phiêu lãng chỉ còn đêm nay.

Nhưng chàng muốn nghe đàn ca nên xin khất ly rượu:

                                                               Cho ta khất chén rượu này

                                                               Vì ta em hãy lựa dây đoạn trường.

Chàng đốt trầm để mơ màng trong tiếng đàn lời ca.

Rồi tiếng gà trong xóm báo hiệu bình minh khiến chàng choàng tỉnh:

                                                                 Trông nàng môi nhạt màu son

                                                                 Giật mình ta nhớ vợ con ở nhà

                                                                 Từ đấy chẳng bao giờ phiêu lãng

                                                                 Niềm thê nhi ngày tháng quen dần.

Tuy vậy đôi lúc chàng nhớ cảnh giang hồ và hình ảnh nàng ca nhi mờ ảo đêm chia tay:

                                                                  Đêm ấy rượu nàng, ta không uống

                                                                  Từ sau thề không uống rượu ai.

Rồi một hôm đứa con đưa chàng chai rượu, nói rằng mẹ mời cha nhân dịp sinh nhật mẹ. Chàng phân vân:

                                                                 Ta uống chẳng hóa ra lỗi hẹn

                                                                 Mà từ nan đâu vẹn vợ chồng.

Cuối cùng chàng nhận chai rượu và uống say. Không phải say vì mừng ngày sinh của vợ nhưng say vì sôi máu giang hồ:

                                                                 Thôi rồi ra chốn nước non

                                                                 Lồng son lại để xổ con chim trời.

Thế là chàng du tử lại bỏ nhà ra đi.                                                          

                                                                             

Tình yêu của cô gái dậy thì

Thơ của Nguyễn Nhược Pháp rất hồn nhiên về ý và lời.

Trong bài thơ "Chùa Hương", người đọc bị lôi cuốn từng bước rộn ràng của cô gái lần đầu tiên biết yêu.

Cùng cha mẹ trên con đò tới chùa Hương, nàng gặp một văn nhân tướng mạo khác thường, tim nàng thốt lên:

                                                                Hỏi ai nhìn không thương?

(Tiếng Việt có cách minh xác nhận định của mình về người thứ hai bằng cách dẫn lời đồng ý với mình của người thứ ba).

Trong khi thuyền trôi, chàng ngâm thơ, cha nàng khen hay quá:

                                                                 Em nghe rồi ngẩn ngơ

Sau đoạn đi thuyền, khách lên bờ đi bộ vào chùa:

                                                                 Em đi chàng theo sau 

                                                                 Em không dám đi mau 

                                                                 Sợ chàng chê hấp tấp

                                                                 Số gian nan không giàu.

Sau khi lễ chùa ngoài, khách nghỉ lại một đêm để ngày mai vào chùa trong.

Nằm nghe tiếng mõ và chim kêu trong rừng, nàng mơ:

                                                                 Em mơ, em yêu đời

                                                                 Mơ nhiều, viết thế thôi

                                                                 Kẻo ai mà xem thấy 

                                                                 Nhìn em đến nực cười.

Con đường vào chùa trong phải đi bộ khá xa. Mẹ bảo vừa đi vừa niệm Quan Thế Âm Bồ Tát là đi mau.

                                                                  Em ư? Em không cầu

                                                                  Đường vẫn thấy đi mau

                                                                  Chàng cũng cho như thế 

                                                                  (Ra ta hợp tâm đầu)

Khi đi qua chùa Giải oan, Chàng lấy bút thảo lên tường một bài thơ. 

                                                                   Tấm tắc thầy khen hay

                                                                    Chữ đẹp như rồng bay

                                                                    (Bài thơ này em nhớ

                                                                     Nên chả chép vào đây)

Sau khi lễ chùa trong, thầy quyết định gia đình sẽ về nhà chiều nay.

                                                                   Em nghe bỗng rụng rời

                                                                   Nhìn ai luống nghẹn lời

                                                                   Giờ vui đời có vậy 

                                                                   Thoáng ngày vui qua rồi 

          

Mặc dù sẽ không còn gặp lại nhau, cô gái vẫn cầu xin Trời Phật cho cô lấy được chàng.

Tình yêu của nàng kỹ nữ

Nhượng Tống là một dịch giả hơn là nhà thơ. Ông dịch thơ Đỗ Phủ và dịch trích đoạn trong Sử ký của Tư Mã Thiên.

Tuy ít làm thơ nhưng thơ của ông được nhiều người ưa thích.

Bài thơ "Lời người bạn một đêm" là lời thuật lại mối tình của nàng kỹ nữ với người lữ khách gặp nhau trong một đêm.

Nàng nổi tiếng vì sắc đẹp nhưng gia đình nghèo. Không chịu nổi khổ cực, nàng đành:

                                                           Trăm năm thân phải liều

Từ đó nàng mê man và lăn lóc với ong bướm. Tuy vậy khách chỉ:

                                                           Mua được miệng em cười 

                                                           Khôn mua lòng em yêu

Cho tới một đêm kia một lữ khách gặp nàng. Ngay phút đầu chàng và nàng yêu nhau. Chàng cảm thương thân thế nàng.

Không nói gì về mình, chàng chỉ cho nàng biết sẽ ra đi ngay đêm nay nhưng hẹn quay về giúp nàng thay đổi cuộc sống. Nàng tỏ vẻ bi quan:

                                                            Buồn tênh em lắc đầu 

                                                            Cá nước với chim trời

                                                            Đâu dễ thường thấy nhau

Ngẩn ngơ từ lúc gặp chàng , nàng càng ngẩn ngơ phút chia tay:

                                                           Lác đác chòm sao thưa

                                                           Lạnh lẽo bóng trăng mờ

                                                           Một bước tiễn anh ra 

                                                           Trăm tình càng ngẩn ngơ

Chia tay nhau, nàng chợt thấy một bông hoa dưới thềm:

                                                            Lấp lánh hạt sương đêm

                                                            Tưới ướt hoa bên thềm

                                                             Hái hoa đưa tặng anh

                                                             Thấy hoa như thấy em

Từ đó mỗi khi thấy ánh trăng trước thềm nàng lại nhớ đến chàng :

                                                             Bóng nguyệt dãi thềm hoa 

                                                             Nào lúc tiễn anh ra

                                                             Ngẩng đầu trăng vẫn gần

                                                             Cúi đầu , người sao xa?

Cũng dưới vầng trăng ấy, từ nơi xa xôi chàng nhớ nàng:

                                                              Dậy ngắm vầng trăng bạc 

                                                              Bâng khuâng tìm mộng trước

                                                              Nhớ em chẳng thấy em

                                                              Tầng mây nghe tiếng vạc

Chàng và nàng cùng dưới một vầng trăng, cùng thấy mình gần với trăng nhưng xa nhau vời vợi:

                                                                Thương nhau, tiếng thở dài

                                                                Nhớ nhau, hàng lệ rỏ

                                                                Miễn lòng ta biết ta

                                                                Yêu nhau thế là đủ.

Mặc dù tình yêu chỉ nảy nở trong một đêm, chàng và nàng vẫn thương nhớ nhau.

Và, "yêu nhau thế là đủ."

Bùi Quý Chiến

(Đặc San Lâm Viên)

---

Tham khảo

 - Thi thoại của Vân Hạc .

 - Thi nhân Việt nam của Hoài Thanh và Hoài Chân .