Header Ads

Chưa Đỗ Ông Nghè


Chưa Đỗ Ông Nghè

Ngày xưa anh học trò nghèo
Là người hay chữ sớm chiều rất chăm
Mỗi khi đi ngang đền thần
Dường như có kẻ ân cần chào thưa.

Một hôm báo mộng ông Từ
Thần bảo: "Sửa soạn đền thờ cho tươm
Ngày mai quan lớn qua đường
May ra ngài sẽ tiện đường ghé thăm."

Y lời, ông Từ rất chăm
Chuẩn bị tươm tất đền thần đón quan
Cả ngày chẳng thấy một quan
Chiều tối anh nọ ghé ngang qua đền
Thấy học trò nghèo mặt quen
Ông Từ bỏ lửng chẳng thèm để tâm.

Mấy hôm sau thêm một lần
Ông Từ lại được vị Thần báo cho
Chuẩn bị sạch sẽ để mà
Quan lớn sẽ lại ghé qua nơi này.

Rồi thì cũng như trước đây
Ông Từ chờ đợi cả ngày trôi qua
Quan lớn quan bé chẳng qua
Anh học trò ghé gọi là nghỉ chân.

Và rồi thêm nữa một lần
Thần về báo mộng cũng ngần ấy thôi
Ông Từ chợt hiểu ra rồi
Quan lớn ấy chính là người thư sinh
Ông mới kể rõ sự tình
Lời thần nói để thư sinh hiểu rằng:
"Theo như lời dặn của Thần
Anh sẽ đỗ đạt muôn phần hiển vinh."

Nghe qua mừng rỡ cho mình
Đêm trăng nghĩ cảnh gia đình mai sau
Vợ xấu có xứng đáng đâu
Để làm mệnh phụ sang giàu vợ quan
Ta sẽ bỏ ngay cô nàng
Kiếm người xinh đẹp để làm phu nhân.

Sáng hôm sau ở trước sân
Có người đến hỏi nợ nần trước sau
Anh chàng mắng át một câu: 
"Ngươi đừng trông cậy sang giàu hôm nay
Ta mà thi đỗ khoa này
Sẽ lấy ruộng đất nhà mày biết không."

Mấy hôm sau mơ thấy Thần
Lần này Thần lại bảo rằng: "Từ nay
Chẳng cần chào đón người này
Bởi vì chẳng đỗ khoa này được đâu."

Từ hỏi: "Duyên cớ vì đâu?"
Thần rằng: "Hôm trước lên chầu thiên cung
Thấy sổ Thiên Tào ghi rằng
Mấy ông Tiến sĩ trong năm thi này
Tên của người ấy có ngay
Mà lại là kẻ đỗ ngay hạng đầu
Hôm nay ta lại lên chầu
Thì tên người ấy chẳng đâu nữa rồi
Lại còn bản án ghi lời:
- Dưới trăng tính chuyện bỏ người vợ xưa
- Trước sân doạ dẫm lấy nhà
- Chưa thành công đã tỏ là bất nhân." (1)

Quả nhiên đúng như lời Thần
Người thư sinh hỏng ngay lần đầu tiên
Mới hay hậu quả nhãn tiền
Vô nhân, thất đức phải đền tội ngay
Tục ngữ có nói điều này:
"Quan Nghè chưa đỗ doạ ngay cả làng." (2)

Bùi Phạm Thành
(ngày 31 tháng 5 năm 2021)

Chú thích:

(1) Bản án ghi ba tội:
- Nguyệt hạ phóng thê
- Đình tiền tỉ trạch
- Vị đắc ý, cố thất đức
  
Có nghĩa là:

- Dưới trăng bỏ vợ
- Trước sân dỡ nhà (doạ chủ nợ sẽ lấy nhà đất của họ, vì thời đó người đậu Tiến sĩ có quyền lấy ba mẫu đất để làm nhà, bất cứ ở đâu, không phân biệt đất tư hay công.)
- Chưa được như ý (chưa thành công) đã thất đức.
   
(2) Thành ngữ "Chưa đỗ ông Nghè đã đe hàng tổng."

Hình trên: "Vinh Quy Bái Tổ" tranh Đông Hồ


No comments

Powered by Blogger.